Wołomin miejscowość 20 km od Warszawy. W młodości przejeżdżając czasami przez Wołomin fascynował mnie T-34 stojący na cokole. Ostatnio dość często bywam w pobliżu tego pomnika i postanowiłem zrobić kilka fotek. Na tablicy napis „ W hołdzie bohaterskim żołnierzom 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej i żołnierzom Polski Podziemnej którzy w dniach 30 VII – 6 VIII 1944 r. stoczyli w rejonie Wołomina na przedpolu Warszawy bitwę z hitlerowskim najeźcom”.
Postanowiłem dowiedzieć się czegoś więcej. Znam Studzianki Pancerne, przyczółek warecko-magnuszewski, ale co z Wołominem? I tu moje zdziwienie – wielka bitwa pancerna całkowicie nie nagłośniona, niemal zapomniana. Dlaczego, bo Rosjanie ją przegrali w swoim zwycięskim marszu na Berlin.
30 lipca 1944 roku rozpoczęła się pod Wołominem największa na ziemiach polskich bitwa wojsk pancernych. Znana jako bitwa pancerna na przedpolach Warszawy lub bitwa pancerna pod Radzyminem jak i Bitwa pancerna pod Okuniewem (z uwagi na linię frontu biegnącą od Okuniewa przez Kobyłkę, Wołomin i Radzymin). W niektórych opracowaniach określana jest jako trzecią co do wielkość w II wojnie światowej, po Kursku i Falaise. W bitwie po obu stronach wzięło udział około 1000 czołgów – ponad połowa została zniszczona w walce. Brały w niej udział jednostki 3 Korpusu Pancernego, 8 Gwardyjskiego Korpusu Pancernego i 16. Korpusu Pancernego z radzieckiej 2 Armii Pancernej nacierającej od strony Lublina przez Dęblin oraz kilku dywizji pancernych wojsk niemieckich, a mianowicie:1 Dywizji Spadochronowo-pancernej „Herman Goering”, 5 Dywizji Pancernej SS „Wiking”, 3 Dywizji Pancernej SS „Totenkopf „ oraz 4 i 19 Dywizji Pancernej. Walki rozgrywające się na przedpolach Warszawy były ostatnim impulsem do podjęcia decyzji o rozpoczęciu powstania warszawskiego (również i na Pradze, lecz fakt ten jest od lat pomijany milczeniem).
Straty sowieckie były duże, jednak nie na tyle, aby zatrzymać ofensywę 1 Frontu Białoruskiego. Jednak 2 sierpnia Stalin wydał rozkaz zatrzymania ofensywy pod Warszawą. Decyzja ta była reakcją na wybuch powstania w Warszawie.
Tygodniowa bitwa pancerna, zakończona klęską wojsk radzieckich, przyniosła straty wśród mieszkańców Wołomina. Zginęło w niej trzynastu żołnierzy z wołomińskiej jednostki armii krajowej
15 sierpnia 1944 roku wojska radzieckie zajmują Tłuszcz, 30 sierpnia Radzymin a 6 września Wołomin. Rozpoczęły się aresztowania, procesy, rozstrzeliwania, skrytobójcze morderstwa i wywózki w głąb ZSRR żołnierzy AK i NSZ. Część żołnierzy AK i innych organizacji niepodległościowych przeszła ponownie do konspiracji.
Dla pełności obrazu bitwy kilka słów należy się Radzyminowi. W lipcu 1944 roku oddziały armii Krajowej z radzymińskiego Obwodu ‘Rajski Ptak’ przystąpiły do akcji ‘Burza’. Działania bojowe w ramach ‘Burzy’ zbiegły się w czasie z walkami, które prowadził na tym terenie 3 Korpus Pancerny Armii Radzieckiej. Porażka wojsk radzieckich i ich wycofanie się z terenu powiatu spowodowały rozwiązanie oddziałów Armii Krajowej. Po wyzwoleniu ponad setka mieszkańców (przeważnie żołnierze AK) została aresztowana przez NKWD i wywieziona w głąb ZSRR.
Autor tekstu: Wojciech Dąbrowski